Podsumowanie I Kongresu Klastrów Polskich w Sejmie RP
Poniżej przedstawiamy reportaż oraz wnioski z przełomowego wydarzenia, które rokuje pozytywne zmiany na przyszłość w sektorze klastrowym.
Ogromnym sukcesem już dziś można nazwać I Kongres Klastrów Polskich, który odbył się 3 czerwca br. w Sejmie RP. Dzięki Związkowi Pracodawców Klastry Polskie a także Ogólnopolskiemu Klastrowi Innowacyjnych Przedsiębiorstw, pierwszy raz oficjalnie, mieli okazję się spotkać i wymienić opinie licznie przybyli przedsiębiorcy, przedstawiciele nauki oraz władz na szczeblu regionalnym i samorządowym, czyli podmioty bez których funkcjonowanie klastrów nie miałoby sensu.
Kongres rozpoczął Pan Tomasz Kozłowski, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Doradczego i Konsultingowego, a także Koordynator Klastra Instytucji Otoczenia Biznesu. Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Polityki Klastrowej, Pan Bartłomiej Bodio powitał wszystkich gości i podziękował za tak liczne przybycie, ponieważ Kongres to nadzieja na zintensyfikowanie współpracy potrójnej helisy. W dalszej kolejności przemawiały osoby związane z polityką klastrową.
Pani Grażyna Henclewska, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki, mówiła o tym, że Kongres to olbrzymie wydarzenie dla polskiej gospodarki, która stoi w obliczu budowania wobec silnej gospodarki europejskiej i globalnej, a budować przewagi można tylko w oparciu o rozwój i innowacje, Ministerstwo gospodarki przygotowując koncepcję wspierania przedsiębiorstw po 2013 r. na rzecz klastrów proponuje działania wspierające, a kongres odbywa się on w jak najbardziej odpowiednim momencie, ponieważ rząd jest w okresie planowania kształtu wsparcia na nową perspektywą finansową, a wnioski z tego spotkania posłużą właściwemu zaprogramowaniu nowego planu wspierającego przedsiębiorców zwłaszcza działających w klastrach. Pani Bożena Wendel, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, podzieliła zdanie swojej przedmówczyni.
Człowiek silnie związany z klastrami, Starosta ostródzki, Włodzimierz Brodiuk, podkreślał iż należy pobudzić rozwój samorządów w zakresie polityki klastrowej, ponieważ ich obowiązkiem jest wspieranie klastrów w Polsce, gdyż właśnie dzięki klastrom w regionach widać progres. Jako przykład podawał ostródzki powiat, gdzie uzyskano dofinansowania z UE w ramach różnych programów operacyjnych w 2007 r. Pan Włodzimierz Brodiuk apelował by samorządy nie przegapiły czasu wspierania klastrów. W powiecie ostródzkim, mimo trudnych warunków, są podejmowane działania na rzecz lokalnego biznesu, ale bez odpowiednich elementów nie stworzy się lokalnej potęgi. Zaznaczał, że aby rozwijać polską gospodarkę i firmy, a w konsekwencji „małe ojczyzny” należy działać wspólnie.
Pan Krzysztof Krystowski, prezes Związku Pracodawców Klastry Polskie krótko przedstawił genezę Związku, który prężnie się rozwija, reprezentując obecnie ponad 30 klastrów. Złożył także liczne podziękowania. Zwrócił się z prośbą do zgromadzonych, żeby kierować się bezpośrednio do administracji publicznej „o tym co boli i o tym co wspólnie można robić lepiej”. Prezes ZPKP powiedział doniosłe słowa: „Klastry to jedna z najpiękniejszych i najpraktyczniejszych instytucji współpracy jaką można sobie wyobrazić. Organizacja która organizuje wszystko oddolnie i wszystkich uczy współpracy (…) Chciałbym abyśmy wyraźnie i uczciwie mówili, że nie ma instytucji która żywi się powietrzem, nie ma możliwości aby coś się rozwijało jeśli nie ma środków finansowych i my o nie musimy zabiegać”. Podobnie jak Włodzimierz Brodiuk, w wypowiedzi posłużył się swoim przykładem- Klastrem Doliny Lotniczej, który można uznać za prawdziwy sukces polskiego klastringu. Swoje wystąpienie zakończył słowami skierowanymi do obecnych ministrów: „Pomóżcie nam się rozwijać, a my pomożemy rozwijać się polskiej gospodarce.”
Część wstępną słowami „Klastry to instytucja dzięki której można pomyśleć na poważnie o rozwoju innowacyjności Polski”, zakończył Pan Jacek Guliński Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Kolejnym punktem spotkania był pierwszy panel dyskusyjny, który poprowadził Pan Wojciech Materna, Prezes Stowarzyszenia Informatyka Podkarpacka, Koordynator Klastra IT, o tematyce: „Finansowanie Klastrów w obecnej i przyszłej perspektywie finansowej. Zasady, szanse i zagrożenia”. Dyskusja miała na celu podsumowanie mijającego okresu finansowania z UE, który jako pierwszy przewidywał finansowanie klastrów, a także rozważanie planów na przyszłość.
Pierwsze postawione pytanie brzmiało: jak z oceny i doświadczeń można podsumować miniony okres wsparcia dla klastrów czyli 2007-2013. Tu zabrała głos Bożena Lubińska- Kasprzak, Prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Powiedziała, że PARP realizował swoje działania jeśli chodzi o klastry w wielu działaniach, informacyjno-promocyjnych, edukacyjnych, ale przede wszystkim finansowaniu projektów zgłaszanych przez klastry w ramach programów Innowacyjna Gospodarka (gdzie zawarto 32 umowy na kwotę 233 mln zł) i w ramach Programu Polska wschodnia, obejmującego 5 województw (tu podpisano 18 umów na kwotę 64 mln zł). Zrealizowano również szereg badań promocyjno – informacyjnych, podjęto badania, w jaki sposób klastry powinny być wspierane obecnie oraz w przyszłości. W chwili obecnej finalizuje się projektu „standardy zarządzania klastrem”, którego celem jest opracowanie dobrego zarządzania klastrem, w konsekwencji jego upowszechnienie i włączenie do praktyki działań klastrów. Był to głos szczebla centralnego, dlatego w tym zakresie wypowiedziała się Bożena Cebulska, Prezes Zarządu Warmińsko – Mazurskiej Agencji Rozwoju Regionalnego w Olsztynie, która odebrała pozytywne wrażenie minionego finansowania – ze względu na możliwość udzielania grantów na różne aspekty funkcjonowania klastrów i wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Pani Iwona Wendel oznajmiła, że klastry są uwzględniane gdy chodzi o program Inteligentny Rozwój w nowej perspektywie finansowania. Środki będą szły za przedsiębiorcami i za ich projektem, w nadziei, że to pobudzi współpracę z jednostkami badawczo naukowymi czy uczelniami w zakresie innowacyjności. „Większy nacisk położymy na współfinansowanie projektów związanych ze sferą badawczo-rozwojową oraz innowacjami. O wsparcie będą mogły ubiegać się uczelnie i jednostki naukowe, które blisko współpracują z biznesem.” Dodała, że inwestycje przedsiębiorstw również będą mogły uzyskać dofinansowanie, przy czym preferowane będą przedsięwzięcia o dużym potencjale innowacyjnym, związane nie tylko z produkcją nowych, udoskonalonych wyrobów, ale zakładających rozwój działalności badawczo-rozwojowej – najlepiej we współpracy z jednostkami naukowymi. – „W nowej perspektywie finansowej najwięcej możliwości wsparcia będą miały zatem klastry oparte na wiedzy, w których firmy i instytucje badawczo-rozwojowe prowadzą intensywną współpracę w zakresie B+R”. Jednak na zakończenie dodała, że niestety nie będzie środków na obsługę biurową klastrów.
Grażyna Henclewska poruszyła temat programu rozwoju przedsiębiorstw, wykonawczego do programu strategii innowacyjności – czyli w jaki sposób wspierać przedsiębiorstwa w zakresie przedsiębiorczości i innowacyjności w różnych obszarach. „W nowej perspektywie mówimy o finansowaniu na poziomie regionalnym i krajowym i wsparcie dla klastrów kluczowych na szczeblu krajowym będzie związane z inteligentną specjalizacją, bo to jeden z warunków ex-ante, który stawia komisja europejska. Dotychczasowe finansowanie w krajach o wyższym poziomie innowacyjności, skupiają swoją uwagę na pewnych specjalizacjach i my też powinniśmy do tego dążyć. Na poziomie krajowym wsparcie będzie dotyczyło dużych projektów, zmierzających do tworzenia nowych produktów i nowych technologii, wchodzenia najlepszych polskich klastrów w europejskie i globalne łańcuchy wartości dodanej, będzie wsparcie dla klastrów w nawiązywaniu współpracy z innymi klastrami w UE w tych samych obszarach albo na ich styku, po to by wspólnie opracowywać produkty które będą miały szanse stać się specjalnością eksportowa także poza obszarem UE” powiedziała Minister.
Pan Jacek Guliński, omówił kwestię powiązania nauki z klastringiem. Podkreślał, że przedsiębiorstwa małe i średnie nie radzą sobie tak dobrze jak duże, a przedsiębiorcy razem są w stanie zdziałać więcej, aniżeli pojedynczy. Pan Minister poinformował, że w ramach programu operacyjnego „inteligentny rozwój”, są przewidziane środki na rozwój innowacyjno- technologiczny klastrów, istnieją też możliwości użycia środków programu edukacyjnego- wiedza- innowacja- rozwój, są środki na badania stosowane, przemysłowe i rozwojowe. „Przedsiębiorstwa słabsze powinny działać w ramach klastrów i wkroczyć na rynki globalne. Należy odpowiednio dobrać instrumenty aby udało się wybrać najlepszych i nie zmarnować środków, które można wykorzystać” powiedział na zakończenie. Krzysztof Pawłowski, Prezydent i założyciel Wyższej Szkoły Biznesu – National-Louis University, podzielił zdanie Ministra, dodał także, że należy stworzyć szanse dla małych i dużych przedsiębiorstw, by miały większe możliwości we współpracy i konkurowaniu.
Tomasz Kozłowski, odniósł się do wypowiedzi poprzedników, w związku z tym z naciskiem powiedział, że pieniądze na technologie są potrzebne dla dużych przedsiębiorstw, ponieważ mniejsze potrzebują finansów na prowadzenie swojej działalności, promocję itp. Dlatego należy rozróżniać finanse mniejsze i większe. Dla przykładu podał Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej, który zainicjował dobre struktury klastrowe. Prezes wytłumaczył również, że istotna jest standaryzacja klastrów, dlatego potrzebne są rozmowy władz z klastrowiczami, gdyż oni wiedzą jakie są potrzeby. Podsumowując uznał: „Nie można zaprzepaścić tego, że klastry zaczynają między sobą współpracować. Należy trochę pomóc, a klastry dadzą sobie radę”.
Do drugiego panelu dyskusyjnego „Klastry jako narzędzie wzrostu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki”, zaprosił wszystkich Bogdan Węgrzynek, Prezes Ogólnopolskiego Klastra Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Ta część spotkania była niewątpliwie atrakcyjna dla zainteresowanych zaczynających przygodę z klastrami, ponieważ głos w debacie zabrały osoby mające na co dzień do czynienia z „życiem” klastra, m.in. Janusz Sobieraj z Klastra Centralnego Okręg Przemysłowy, Andrzej Spychalski z klastra Spożywczego i Agata Putowska z Klastra Lubelskie Drewno.
Na temat trudności tworzenia i zagrożeń funkcjonowania klastrów wypowiedział się Andrzej Spychalski. Stwierdził ze największym problemem może stać się zaufanie oraz szeroko pojęta biurokratyzacja. Jednak w tej kwestii widać wsparcie ze strony administracji, ponieważ od niedawna wnioski można składać w wersji elektronicznej o czym przypomniał Maciej Seniuk z PARP. Pan Andrzej Spychalski dodał, że powstanie klastrów spowodowało pobudzenie współpracy między przedsiębiorcami i naukowcami, co jest niewątpliwym plusem. Pan Janusz Sobieraj uznał, że najkorzystniejszym rozwiązaniem byłoby kierowanie środków dla klastrów imiennie. Bez wsparcia odgórnego, klastry nie mają szans się dźwignąć, natomiast środki kierowane z budżetu państwa powodują, że dana dziedzina się rozwija. Do słów kolegów po fachu przychyliła się Agata Putowska z Klastra Lubelskie Drewno oraz Jarosław Bulanda z którego wypowiedzi wynikało, że bez wsparcia odgórnego, ogromny sukces jaki osiągnął przykładowy austriacki klaster, wydaje się nieosiągalny.
Pani Małgorzata Szczepańska z Ministerstwa Gospodarki optymistycznie stwierdziła, że brak zaufania i woli współpracy jest już za nami, dlatego obecnie należy postawić na globalizację klastrów i tego by zaistniały na rynku międzynarodowym, stworzyć taki mechanizm wsparcia dla klastrów, by klastry mogły się rozwijać z większym zaangażowaniem i otwarciem na inicjatywy międzynarodowe, a przyszła perspektywa finansowania może temu służyć.
Szansą na sukces klastringu jest regionalność, w oparciu o tradycje co jest immanentną cechą działania klastrów, powiedział Maciej Seniuk z PARP. Rozwiązaniem bariery biurokratyzacji związanej z organizacją, jest możliwość składania wniosków elektronicznie.
Celem polityki 2014- 2020 jest benchmarking (główne to założenie to uczyć się od najlepszych), którego wynikiem jest certyfikacja organizacji klastrowych, o tym mówił Jakub Karp, specjalista ds. Certyfikacji Klastrów. Unia Europejska chce wspierać klastry poprzez te mechanizmy, certyfikacja daje możliwość uzyskania środków finansowych na partnerstwa strategiczne, upoważnione są klastry mające co najmniej brązową odznakę, jednak największe szanse mają klastry ze złotą odznaką.
Uroczystość zakończył podziękowaniami Pan Krzysztof Krystowski. Podsumowując powiedział, że przedsiębiorcy muszą słuchać przedstawicieli administracji publicznej, która też ewoluuje, a także zgłaszać im swoje propozycje ulepszeń. I Kongres Klastrów Polski był współfinansowany ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej.
I kongres Klastrów to stumilowy krok w polepszeniu współpracy trzech sektorów składających się na klaster, a przede wszystkim wyraz tego, że można otwarcie rozmawiać o problemach i szukaniu wspólnych rozwiązań. Miejmy nadzieję, że przełamano barierę, i spotkania tego typu będą organizowane częściej, aby usprawnić działanie klastrów i pobudzić rozwój polskiej gospodarki.
Joanna Zalewska